De focus op direct eigenbelang werkt averechts

Ontwikkelingssamenwerking (nu veelzeggend weer ‘ontwikkelinghulp’ genoemd) verloopt vaak stroef als regeringen de hulp direct koppelen aan het nationale kortetermijnbelang.

Hoogleraar Dirk-Jan Koch schets in zijn artikel de belangrijkste negatieve effecten daarvan: versterking van autocratische regimes, hetgeen kan leiden tot meer mensenrechtenschendingen en instabiliteit; ondermijning van lokale economieën; en het versterken van antiwesterse gevoelens. Lees hier zijn artikel: https://www.tijdschriftcdv.nl/inhoud/tijdschrift_artikel/CD-2025-1-18/Focus-op-gedeelde-belangen-in-samenwerking-met-Afrika

De ontwikkelingsorganisaties CNV Internationaal, Woord en Daad, Mensen met een Missie, Cordaid, PAX, Prisma en Tearfund laten in een gezamenlijke bijdrage zien hoe veantwoorde ontwikkelingssamenewerking op basis van gelijkwaardigheid vorm kan krijgen in een wereld onder politieke hoogspanning. Filosoof Angela Roothaan geeft in een interview aan hoe koloniale beelden ons nog steeds gevangenhouden. Vanaf de koloniale tijd wordt Afrika voorgesteld als achterlijk, primitief en onderontwikkeld. Dat moet anders. Evenzeer moet de mythe van het Westen als het beloofde land worden ontmanteld.

Uitgangspunten van een hoopvolle Afrikastrategie

De verschillende auteurs van het CDV-nummer dragen bouwstenen aan voor een hoopvolle Afrika-strategie in lijn met het gevoerde beleid van het vorige kabinet. Centraal punt daarbij is de Afrikaanse belangen net zo serieus te nemen als de Nederlandse belangen: juist door raakvlakken tussen deze belangen te vinden kunnen regeringen duurzame, effectieve en gelijkwaardige partnerschappen starten.Laten we bijvoorbeeld de expertise van Nederlandse universiteiten en boeren gebruiken om ondervoeding op de lange termijn tegen te gaan door lokale landbouw klimaatbestendig te maken, zoals Dirk-Jan Koch aangeeft; dat is beter dan onze landbouwexportbelangen te laten prevaleren, die lokale Afrikaanse landbouw kunnen ondermijnen. En maak, zoals collegawetenschapper Wil Hout betoogt, het bewerken van grondstoffen in Afrika actief mogelijk, zodat de industrialisatie beter op gang kan komen. Afrika heeft eerlijke handelsvoorwaarden en eigen industriële ontwikkeling nodig om duurzame economische groei te realiseren.

Volgens Mustafa Amhaouch, oud -Tweede Kamerlid voor het CDA biedt het Afrika van ‘verschillende snelheden’ volop economische mogelijkheden voor Europa die ook de interne markt in Afrika versterken. Lees hier zijn interview: https://www.tijdschriftcdv.nl/inhoud/tijdschrift_artikel/CD-2025-1-14/De-afstand-tussen-Afrika-en-Europa-is-minder-groot-dan-vaak-gedacht

Ook Ingeborg ter Laak, lid van de EVP-fractie namens het CDA benadrukt dat eerlijke samenwerking op basis van gelijkwaardigheid betekent dat Europa moet aanhaken bij het potentieel en de innovatiekracht van Afrikaanse landen. Dit kan door het sluiten van economische handelsverdragen met bijvoorbeeld Noord-Afrikaanse landen, en ook elders in Afrika door investeringsprogramma’s die gericht zijn op het opleiden van de eigen bevolking. Klimaatbeleiddeskundige Pieter Pauw beschrijft in zijn bijdrage hoezeer alleen al vanwege het principe van ‘de vervuiler betaalt’ Europa een grote verantwoordelijkheid heeft om Afrika financieel en structureel te ondersteunen bij het opvangen van de gevolgen van de klimaatcrisis. Vier stappen zijn dringend nodig om Europa weer positief op de kaart te zetten in Afrika, in wederzijds belang. De EU moet haar klimaatfinanciering beter afstemmen op de behoeften van Afrika, sneller opschalen, de VS ter verantwoording roepen en innovatieve financieringsmethoden steunen, zoals een belasting op de superrijken. Dit is cruciaal om de klimaatcrisis en geopolitieke spanningen het hoofd te bieden.

Jeroen Lenaers (EVP/CDA) beschrijft het succes van recente migratiedeals en hoe sinds eind 2023 de beheersing van migratie is ingebed in een breder nieuw verdrag om de samenwerking te versterken en in gezamenlijkheid de mondiale uitdagingen aan te kunnen gaan. Volgens CDA’er en publicist Ad Corten werken de migratiedeals onvoldoende en is het verdrinken van talloze migranten een rechtstreeks gevolg van de ambivalente houding tegenover migranten van Europa. Zowel Afrika als Europa is volgens Corten gebaat bij het loslaten van het VN-Vluchtelingenverdrag van 1951, mits dat wordt gecombineerd met een forse verhoging van het budget voor ontwikkelingssamenwerking én het bieden van meer mogelijkheden voor legale (arbeids)migratie.

Wankele reuzen

Jonathan Holslag, politiek denker uit Vlaanderen, die tegenwoordig ook burgemeester van Tienen is, kraakt de mentaliteit in de hedendaagse samenleving. We zijn volgens hem van een investeringsmaatschappij afgegleden naar een razendsnelle consumptiesamenleving die leeft op ‘valse’ politieke beloften dat welvaart zonder eigen industrie mogelijk is, op de pof verkrijgbaar is, en dat onze veiligheid straffeloos uitbesteed kan worden. Ook vreest hij een aanvaring tussen ‘de twee wankele reuzen’: de VS en China.Tom de Bruijn, voormalig minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, spreekt zich onder meer uit voor een veiligheidsraad voor Europa. Lidstaten moeten over hun eigen historische schaduw heen stappen. Alleen gezamenlijk, binnen de EU, is het nog mogelijk om een vuist te maken in deze wereld onder geopolitieke hoogspanning.